Czołg średni Somua S-35

Nazwa: Somua S-35
Typ: czołg średni
Kraj pochodzenia: Francja
Rok produkcji: 1935-40
Wysokość: 2.63 m
Długość: 5.38 m
Szerokość: 2.13 m
Waga: 19.5 T
Pancerz: 20-40 mm
Silnik: silnik gaźnikowy V-8 SOMUA AC4
Moc: 190 KM przy 2000 obr/min
Moc/Masa: 9.7 KM/t
Prędkość: 37 km/h
Zasięg: 240 km
Uzbrojenie: 1 x armata czołgowa Puteaux SA 35 kalibru 47 mm L/32 (84 nab.)
1 x czkm Châtellerault Mle 31 kalibru 7,5 mm (1950 nab.)
Załoga: 3 osoby
Liczba wyprodukowanych egzemplarzy: 500 pojazdów

Czołg średni Somua S-35

Somua S-35 − francuski czołg średni kawalerii z okresu II wojny światowej, oficjalnie oznaczony Char 1935 S. Czołg Somua S-35 powstał w odpowiedzi na wymagania dowództwa francuskiej kawalerii z czerwca 1934 roku na czołg bezpośredniego wsparcia, mający być podstawowym pojazdem uderzeniowym jednostek kawalerii zmechanizowanej. Firma Société d'Outillage Méchanicque et d'Usinage d'Artillerie (w skrócie SOMUA) z Saint-Ouen przedstawiła wstępny projekt czołgu własnej konstrukcji, zaś w listopadzie 1934 roku rozpoczęła budowę prototypu na własne ryzyko, pod fabrycznym oznaczeniem AC3. Ostatecznie wojsko zamówiło budowany prototyp, przekazany do prób technicznych w kwietniu 1935 roku.
W wyniku prób francuska komisja techniczna uzbrojenia (Commission de Vincennes) przekazała firmie SOMUA zalecenia, dotyczące koniecznych zmian w konstrukcji czołgu. Wskazywały one konieczność poprawy układu przeniesienia napędu, chłodzenia silnika i wentylacji przedziału bojowego oraz zmiany gąsienic z drobnoogniwowych na model o większych ogniwach. W międzyczasie SOMUA rozpoczęła produkcję pierwszej serii 50 czołgów, które dotarły do jednostek bojowych w 1937 roku. Większość zmian konstrukcyjnych wprowadzono dopiero w drugiej serii, zaaprobowanej przez wojsko w styczniu 1938 roku.

Czołg średni Somua S-35

Ogółem do czerwca 1940 roku wyprodukowano w zakładach w Saint-Ouen około 450 czołgów S-35 w pięciu seriach produkcyjnych, z których do 1 maja 1940 roku do jednostek zostało przekazanych 416 sztuk (kolejne dotarły już po rozpoczęciu działań wojennych). Kolejna, szósta seria miała obejmować zmodyfikowaną konstrukcję, nazwaną S-40. Miała ona mieć mocniejszy silnik, ulepszone podwozie i nową wieżę. Wprowadzenie tak zmodernizowanego czołgu do produkcji nie doszło do skutku ze względu na klęskę Francji. Czołg Somua S-35 trafił w pierwszej kolejności na wyposażenie pułków kawalerii zmechanizowanej francuskiej 2. Lekkiej Dywizji Zmechanizowanej (2e Division Légère Mécanique, 2. DLM). Kolejnymi jednostkami były 1. DLM, 3. DLM oraz pułk samochodów pancernych 3. DLC (lekka dywizja kawalerii). Także nowo formowana 4. DLM miała posiadać na stanie S-35, ale jej tworzenie nie zostało ukończone przed wybuchem wojny w 1940 roku. W trakcie działań wojennych pojazdy pochodzące z bieżącej produkcji były wykorzystywane do uzupełniania strat w różnych jednostkach pancernych, m.in. 4.Dywizji Pancernej, dowodzonej przez gen. de Gaulle'a.
W kampanii 1940 roku francuskie wojska pancerne nie miały okazji wystąpić jako zwarta całość, dlatego większość jednostek, walcząc samodzielnie w charakterze taktycznego wsparcia, nie odniosła sukcesów bojowych. Dla przykładu większość z 40 czołgów S-35 użytych 19 maja 1940 roku w ataku 4. Dywizji Pancernej na most w Crécy-sur-Serre, nie mając własnej osłony z powietrza, została zniszczona przez samoloty Luftwaffe nie osiągając celu.

Czołg średni Somua S-35

Po kapitulacji Francji w ręce niemieckie trafiło ponad 300 czołgów Somua S-35. 297 z nich włączono w skład Wehrmachtu jako PzKpfw 35-S 739(f). Były używane w walkach na Bałkanach, w początkowej fazie walk ze Związkiem Radzieckim oraz w działaniach przeciwpartyzanckich na terenie okupowanej Europy. Wykorzystywane były także w niemieckich pociągach pancernych. Pojazdy pozbawione wież były stosowane jako opancerzone ciągniki artyleryjskie i pojazdy amunicyjne.
W 1941 roku Niemcy przekazali 32 czołgi S-35 wojsku włoskiemu. Stacjonowały one na Sardynii. W 1942 roku Węgrzy otrzymali od Niemców 2 takie czołgi[potrzebne źródło], Bułgarzy 6 w 1943[potrzebne źródło].
Około 50 pojazdów znalazło się także w wojsku francuskim kontrolowanym przez rząd Vichy. Część z nich trafiła do Maroka i w 1943 roku wraz z załogami przeszła na stronę Wolnych Francuzów. 17 czołgów, łącznie ze zdobytymi na Niemcach, wzięło udział w bitwie o twierdzę Royan w składzie I Armii francuskiej gen. Leclerca. Somua S-35 był średnim czołgiem o masie 19,5 - 20,5 t, o kadłubie składającym się z czterech odlewanych części połączonych śrubami. Obracana elektrycznie wieża typu APX-1 CE (również odlewana) mieściła uzbrojenie czołgu, składające się z armaty SA 35 kal. 47 mm i karabinu maszynowego Chatelleraut Mle 31 kal. 7,5 mm. Trzyosobowa (dowódca, obsługujący jednocześnie uzbrojenie, kierowca-mechanik oraz ładowniczy-radiotelegrafista) załoga miała do dyspozycji dwa włazy: na lewym boku kadłuba, otwierany w bok ku tyłowi i w tylnej ścianie wieży, odchylany do tyłu, oraz właz ewakuacyjny w podłodze przedziału bojowego. Maksymalna grubość pancerza wynosiła 46 mm dla wieży i 45 mm dla kadłuba.

Czołg średni Somua S-35

Czołg napędzany był 8-cylindrowym silnikiem widlastym AC4 o mocy 190 KM, chłodzonym cieczą. Silnik umieszczony był razem ze zbiornikami paliwa w przedziale napędowym, oddzielonym od pomieszczenia załogi przegrodą ogniową. Napęd przekazywany był na umieszczone z tyłu koła napędowe poprzez sprzęgło i pieciobiegową, mechaniczną skrzynię biegów do dwóch mechanizmów różnicowych. S-35 miał hydrauliczne hamulce działające na przekładnie boczne. Podwozie składało się z dziewięciu kół jezdnych po każdej stronie pojazdu. Osiem z nich było umieszczonych w parach na dwóch resorach płaskich, przednia para miała także amortyzator olejowy. Ostatnie koło jezdne zawieszone było niezależnie na sprężynie spiralnej. Czołg miał stalowe gąsienice o szerokości 36 cm o 103 odlewanych ogniwach. Całość układu jezdnego chroniona była przez uchylane do góry pancerne osłony.
Każdy pojazd miał przewidziane miejsce na radiostację typu ER 26 ter z anteną prętową mocowaną nad błotnikiem po prawej stronie kadłuba. Do 1940 roku radiostacje otrzymało tylko około 20% pojazdów.
Wozy przejęte przez Wehrmacht zostały w pewnym stopniu zmodyfikowane. Wieżyczka dowódcy została zmodyfikowana, uzyskując dwudzielny właz na szczycie lub była zamieniana na analogiczną wieżyczkę czołgu PzKpfw II. W większości pojazdów montowano radiostację FuG 5 z anteną prętową mocowaną na górnej krawędzi prawej strony kadłuba. Dodano też stałego czwartego członka załogi: radiotelegrafistę.

 Czołgi Somua S-35 były uznawane za najlepiej wyposażone czołgi francuskie w chwili wybuchu II wojny światowej. Miały silny pancerz i dobre uzbrojenie. Ich najpoważniejszą wadą było nadmierne obciążenie dowódcy obowiązkami wynikającymi z konieczności obsługi armaty, co często uniemożliwiało mu właściwe dowodzenie. Także brak wozów wyposażonych w radiostacje nie sprzyjał wykorzystaniu ich walorów w walce.